Lễ then cầu con (Then xò lụ) của người Thái ở tỉnh Điện Biên

Update 02 - 01 - 2017
100%

Tại Đội 7, bản Tâu, xã Hua Thanh, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên, bà Then Lừ Thị Thiếm có khả năng làm các lễ xên Then (cúng Then), đặc biệt là lễ Then cầu con, người Thái đen còn gọi là Thèn xò lụ. Bà đã giúp cho nhiều cặp vợ chồng ở nhiều địa phương trong tỉnh hiếm muộn giờ đã có con với niềm vui vỡ òa và lòng cảm mến bà Then đã cầu con cho những cặp vợ chồng ấy.

Trước ngày làm lễ Then, đôi vợ chồng trẻ cùng bố mẹ chồng đến thưa chuyện với bà Then, nhờ bà Then giúp. Lễ vật mang đến nhà bà Then là một gói muối và một gói gạo được gói trong lá dong hoặc lá chuối, thủ tục này diễn ra tại gầm sàn. Sau khi nghe bà Then chọn ngày lành tháng tốt cho cả hai bên thì hẹn gia chủ chuẩn bị các lễ vật để làm lễ Then. Việc đầu tiên phải chuẩn bị là cây pang được dựng ở giữa gian thờ Then gồm 01 cây co tao, 01 cây chuối, 01 cây mía - những cây này vừa để trang trí cho đẹp vừa tượng trưng cho việc bắc cầu Then lên mẹ Bẩu, là cầu nối giữa thế giới trần gian với thế giới tâm linh, giữa bà Then với mường trời; xung quanh trang trí hoa dâm bụt (ngụ ý trừ tà ma), hoa ban, treo quả còn, quả sung, quả vả, chiếc túi thổ cẩm, chiếc khăn thêu vừa để làm đẹp vừa để gửi cho quân của Then.

 Khi làm lễ Then cầu con, tại bàn thờ Then đặt 03 bát gạo tượng trưng cho đất, mỗi bát gạo đặt lên một quả và cắm lên đó 02 cờ với 01 ô bằng giấy màu (ô bằng giấy màu để che nắng mưa cho Then, cờ để tượng trưng cho niềm vui của người con nuôi cầu có con). Trên bàn thờ đặt 02 chén rượu và 01 chén nước của bà Then; 12 chén rượu để mời 12 tướng quân; 01 con gà luộc chín, 02 đèn dầu, hoa quả, bánh kẹo, rượu, hương, thuốc lá, cau trầu, chè, nến sáp ong, quạt tím, khăn đỏ.

Đặt cạnh  bàn thờ là 01 bung thóc để nuôi ngựa trắng (mạ đón) của bà Then, trên bung thóc đặt 01 bát gạo có 01 quả trứng buộc dây - dây buộc trứng tượng trưng để buộc ngựa. Ngoài ra còn có đôi vịt, đôi chó còn sống và một đùi lợn.

Phía trước bàn thờ bày một mâm đan bằng che, còn gọi là bàn Bẩu, trên mặt bàn đặt vải các màu đỏ - trắng - đen, ở giữa mâm đặt con gà luộc chín. Bên cạnh đó, gia đình cầu con chuẩn bị 01 bàn dải lá dong và bày lợn được làm chín gồm đầu lợn, 04 đùi, đuôi, nội tạng mỗi thứ một ít.

Theo quan niệm của bà Then, chó để dẫn đường cho bà Then cùng quân binh lên trời; vịt để đưa bà Then và quân binh qua sông; gà và lợn để cúng mời tổ tiên.

Trước khi làm lễ cúng Then tại gia đình cầu con, bà Then nhờ gia chủ rót rượu kính báo với tổ tiên cho phép được làm lễ cúng và cầu mong sự phù hộ của tổ tiên để lễ cúng diễn ra thuận lợi.

Sau khi gia chủ hoàn thành việc trình báo tổ tiên cũng là lúc bà Then hát mở màn chào hỏi, xin phép các quan chức ở trần gian, bà Then bắt đầu hát giai điệu mở đường, bà vừa hát vừa té gạo cho ngựa ăn, mời gọi và tập trung quân lính của mình cùng lên trời để xin con cho con nuôi của mình. Các con nuôi ngồi quỳ phía sau bà Then. Tiếng tính tẩu vang lên, bà Then hát:

“Phi ngựa đi nhanh nhanh nhé báo khoả ơi, gái then ơi

Quất ngựa quả chuông cạnh ta

Đừng cho chết héo vàng

Quất ngựa “tương” đừng để chết héo gió cùng cỏ gì nhé

Báo khoả ơi, gái then ơi

Bay lên và bay qua

Đi qua phía trên và phương ấy báo khoả ơi, gái then ơi.

Hôm nay đi trong ngày đẹp

Anh em cùng đến đón hồn thương báo khoả ơi, gái then ơi

Không có ma gì bám

Không mắc vướng chỗ nào đâu chứ lả ơi

Hồn con ơi, hồn con hỡi”

Khi bà Then bắt đầu cất tiếng hát, đồng thời khi đó có 08 cô gái bước ra múa khăn để phụ họa cho làn điệu Then. Bà Then hát thỉnh thoảng ngậm rượu phun ra để cho ngựa uống nước.

Hòa quyện cùng lời hát của bà Then là tiếng tính tẩu réo rắt của báo khỏa và điệu múa của các cô gái (xao Then hoặc xao xe). Nếu đoạn mở đầu các cô gái múa khăn đến đoạn bà Then hát xin con thì các cô gái múa quạt. Múa khăn và múa quạt cũng là hai điệu múa duy nhất trong lễ cầu con.

Bà Then tay cầm quạt không dừng, thỉnh thoảng người lắc lư theo lời hát Then (tái hiện hình ảnh Bà Then cưỡi ngựa lên trời).

 

Bà Then trong lễ Then xò lụ

Sau khi múa xong các cô gái ở lại để bê mâm lễ cúng giúp bà then và gia chủ. Bà Then mời các xao then bê bàn Bẩu đến gần đôi vợ chồng trẻ. Trên mâm gồm cuộn vải trắng, cuộn vải đỏ, cuộn vải đen, đĩa gà luộc, 02 bát gạo. Bà Then cúng bằng lời hát Then rồi bảo các cô gái nâng chén rượu chúc đôi vợ chồng trẻ sớm sinh con trai, con gái.

Tiếp đến bà Then bói trầu, bà nhấc hai chén rượu vòng quanh ngọn nến rồi uống cạn, sau đó cầm lá trầu lên bói. Bà Then mời đôi vợ chồng đến ngồi gần mình; bà ngậm ngọn nến đang cháy rồi thổi ra phía vợ chồng trẻ và khấn bằng lời hát Then:

Ằn hại nha hảư măn mi đe nơ - Cái xấu đừng có nhé

Ằn đì hảư măn đảy đe nơ - Cái tốt đẹp hãy đến nhé

Bà Then nói với các cô gái múa bê mâm cúng (pan khuôn) để làm lễ tụ hồn cho con nuôi, trên mâm có đầu lợn, thịt lợn, để sẵn 8 sợi chỉ đen, bát canh, gói xôi, bà Then yêu cầu đặt vào 8 chén rượu và 8 đôi đũa. Khi bà Then cúng bằng lời hát Then xong thì các xao Then bê mâm cúng ra gần đôi vợ chồng trẻ. Họ rót rượu, nâng chén mời đôi vợ chồng rồi cùng buộc chỉ vào cổ tay cho đôi vợ chồng, cùng chúc cho vợ chồng luôn mạnh khỏe và sớm có con. Bà Then cũng bước đến gần đôi vợ chồng mời họ ăn xôi, canh, thịt lợn, mỗi thứ một ít chúc họ sớm có con và nâng chén rượu rồi uống cạn. Bà Then mời các xao Then uống rượu, họ cùng nhau chúc cho đôi vợ chồng mạnh khỏe, có em bé nhanh, sau đó dọn mâm cúng ra.

Sau khi kết thúc lễ tụ hồn cho hai vợ chồng cầu con, bà Then tiến hành dặn dò con nuôi sống mạnh khỏe, hạnh phúc:

Bây giờ hai vợ chồng đi đâu làm gì cũng được rồi

Hai vợ chồng ra lạy Then một chút

Cho con được mạnh khỏe

Như cây măng mập đầy

Đừng gặp những điều xấu

Chỉ gặp điều may mắn

Cho được thành đôi chim

Không xa dời nhau nhé

Cho nó xinh đẹp ở đây

Thành đôi gà vào chuồng không nhầm

Chủ hồn ơi hồn con hỡi.

Sau những lời dặn dò ân cần của bà Then, hai vợ chồng cầu con đến lạy và cảm tạ bà Then đã nguyện cầu và dành những lời chúc tốt đẹp cho gia đình.Tiếp đó, bà Then mời báo khỏa uống rượu và mời các xao Then (đội múa) đến ngồi gần mình để cảm ơn và căn dặn những điều tốt đẹp dành cho họ.

Kết thúc lễ, gia chủ mời tất cả mọi người đến ngồi bên mâm cơm cùng ăn cơm, uống rượu vui vẻ và chúc cho vợ chồng chủ nhà cầu con sớm có tin vui. Khi bà Then ra về thì mang theo gà, vịt, chó, đùi lợn, bánh kẹo, hoa quả để cúng trước bàn thờ Then.

Lễ Then cầu con là một trong những tập quán xã hội và tín ngưỡng của người Thái đang được gìn giữ và phát huy. Qua nghi lễ, nhiều điệu múa cùng lời hát Then được bảo tồn. Đây còn là di sản tiêu biểu của tỉnh Điện Biên tham gia vào bộ Hồ sơ đề cử quốc gia “Then Tày, Nùng, Thái Việt Nam” trình UNESCO, đề nghị công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Vì thế nghệ thuật Then luôn giữ vai trò đặc biệt trong đời sống xã hội của người Thái và cần được vinh danh với cộng đồng trong nước và quốc tế.

Phòng Di sản văn hóa

Tin mới nhất

VPUB - Lễ Mừng cơm mới của người Lào ở Điện Biên(29/11/2022 5:05 CH)

VPUB - Độc đáo nghề làm giày thêu của người Xạ Phang(15/06/2022 9:30 CH)

VPUB - Lễ công bố và trao chứng nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghệ thuật trình diễn...(29/04/2022 6:43 CH)

VPUB - Nét đặc sắc trong nghệ thuật múa xòe truyền thống của dân tộc Thái(24/09/2020 12:09 SA)

VPUB - Điện Biên nhân rộng loại hình nghệ thuật múa xòe truyền thống(26/07/2020 9:44 CH)

VPUB - Đặc sắc những làn điệu xòe cổ của dân tộc Thái(19/10/2019 6:19 CH)

VPUB – Dân tộc Thái qua một vài phong tục(16/10/2019 8:44 CH)

VPUB - Độc đáo nghệ thuật thêu hoa văn trên trang phục truyền thống người Mông hoa(06/03/2018 2:06 SA)

VPUB - Độc đáo phong tục Tết té nước của người Lào huyện Ðiện Biên(25/11/2017 1:58 SA)

Tục cưới xin của người Dao Quần Chẹt - huyện Tủa Chùa(03/01/2017 2:10 SA)

Những kiêng kỵ trong sinh đẻ và lễ đặt tên cho trẻ của người Thái Đen(02/01/2017 1:57 SA)

Tục cải mộ của người Kinh ở Điện Biên(02/01/2017 1:55 SA)

Bảo tồn, phát huy giá trị các Trò chơi dân gian thu hút khách du lịch trên địa bàn tỉnh Điện Biên(02/01/2017 1:53 SA)

Lễ then cầu con (Then xò lụ) của người Thái ở tỉnh Điện Biên(02/01/2017 1:48 SA)

TÌM HIỂU SƠ LƯỢC VĂN HÓA DÂN TỘC PHÙ LÁ TỈNH ĐIỆN BIÊN.(02/01/2017 1:46 SA)

Ua nếnh – lễ cúng Ma (cúng bản) của người Mông(02/01/2017 1:44 SA)

Tết của dân tộc Xạ Phang tỉnh Điện Biên(02/01/2017 1:42 SA)

Khái quát một số tập tục của người Dao xã Nà Hỳ - huyện Nậm Pồ(02/01/2017 1:38 SA)

Một số tín ngưỡng, tập tục của người Thái trắng ở thị xã Mường Lay(02/01/2017 1:35 SA)

Lễ tang của người Khơ Mú ở xã Mường Phăng, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên(02/01/2017 1:32 SA)

<< < 1 2 > >> 
°
Đánh giá của bạn về cổng thông tin điện tử
373 người đã bình chọn